“Dobry Testament” to nazwa kampanii społecznej, która przekonuje Polaków, że warto zadbać o sporządzenie odpowiedniego dokumentu, wyrażającego ostatnią wolę. Stowarzyszenie LOS podpowiada między innymi, jakie warunki musi spełnić takie odręczne pismo, żeby wszystko zgadzało się pod względem formalno-prawnym.

Dziedziczenie testamentowe jest drugim obok dziedziczenia ustawowego sposobem rozrządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Odpowiedni dokument wywołuje skutki prawne dopiero w chwili śmierci spadkodawcy. Testator (osoba sporządzająca testament) ma możliwość odwołania testamentu w każdej chwili – w całości lub w części.

Aby sporządzić testament, testator musi posiadać zdolność i wolę testowania. Taką zdolność nabywa się wraz z ukończeniem 18 roku życia albo wcześniej, jeśli wstąpi się w związek małżeński. Kres zdolności kładzie ubezwłasnowolnienie – nawet częściowe. Testament staje się nieważny również wtedy, gdy testator:

• jest w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji – na przykład na skutek choroby psychicznej czy choćby przemijającego zaburzenia czynności psychicznych
• jest pod wpływem błędu – i pod jego wpływem sporządza konkretną treść; decydujące znaczenie ma to, czy spadkodawca sporządziłby testament o tej samej treści, gdyby znał rzeczywisty stan rzeczy lub spraw
• działa pod wpływem groźby – gdy osoba trzecia zmusza go do umieszczenia w testamencie konkretnych treści.

W myśl artykułu 942 kodeksu cywilnego jeden testament może zawierać rozporządzenia tylko jednego spadkodawcy. To znaczy, że małżonkowie nie mogą sporządzać wspólnego testamentu.

Zgodnie z artykułem 959 kodeksu cywilnego, spadkodawca może powołać do całości albo części spadku jedną lub kilka osób. Musi wskazać je w taki sposób, żeby było jasne, o kogo konkretnie chodzi. Wystarczy na przykład sformułowanie “mój najmłodszy syn”.

W polskim prawie istnieje wiele rodzajów testamentów. Podstawowy podział wyróżnia testamenty zwykłe i szczególne. Zwykłe dzieli się na halograficzne (własnoręczne), notarialne i allograficzne (urzędowe). Szczególne to testament ustny, podróżny i wojskowy.

Testament holograficzny jest w całości zapisany pismem ręcznym, opatrzony datą i podpisany. Jeśli te warunki nie są spełnione, dokument na ogół staje się nieważny – jednak paragraf drugi artykułu 949 kodeksu cywilnego dopuszcza wyjątek od tej zasady. Mówi, że brak daty niepociąga za sobą nieważności testamentu, jeśli nie zachodzą wątpliwości co do zdolności spadkobiercy do sporządzenia takiego dokumentu.

Testament notarialny, jak sugeruje nazwa, sporządza notariusz – w obecności spadkodawcy. Jest odczytywany osobom, które brały udział w spisaniu tekstu i musi być podpisany przez spadkodawcę w obecności notariusza. Tego typu testamenty są wpisywane do Notarialnego Rejestru Testamentów. Przedmiotem takiego wpisu może być również testament halograficzny (własnoręczny), jeśli został przekazany notariuszowi na przechowanie.

Testament allograficzny (urzędowy) oświadcza się ustnie w obecności dwóch świadków wobec wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy albo kierownika stanu cywilnego. Jednocześnie, wola spadkodawcy musi zostać wpisana do protokołu, z podaniem daty jego sporządzenia. Ten protokół powinien być odczytany spadkodawcy w obecności dwóch świadków, podpisany przez spadkodawcę, świadków i osobę urzędową.

Testament ustny sporządza się w obecności trzech świadków, jeśli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeśli sporządzenie testamentu w zwykłej formie jest niemożliwe albo bardzo utrudnione wskutek szczególnych okoliczności. Treść musi zostać jednak stwierdzona pisemnie przez jednego ze świadków (albo osobę trzecią) przed upływem roku od złożenia testamentu. Należy podać miejsce i datę oświadczenia oraz sporządzenia pisma. Pismo ma być podpisane przez spadkodawcę i dwóch świadków albo wszystkich świadków. Jeśli nie stwierdzono w ten sposób treści testamentu, to można to zrobić w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. W przypadku przeszkód w przesłuchaniu jednego ze świadków, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Testament można odwołać na trzy sposoby:

• sporządzając nowy testament – zarówno w takiej samej formie, w której został sporządzony wcześniejszy, jak i w innej, ale prawem wymaganej; jeśli natomiast spadkodawca sporządził nowy testament i nie zaznaczył w nim, że odwołuje poprzedni, to odwołaniu ulegają tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie da się pogodzić z treścią nowego testamentu
• przez zniszczenie dokumentu zawierającego oświadczenie spadkodawcy lub pozbawienie go cech, od których zależy jego ważność w zamiarze odwołania testamentu
• dokonując zmian w testamencie, z których wynika wola odwołania jego postanowień.

Fundacja LOS zachęca, żeby testator w pierwszej kolejności zadbał o swoich najbliższych. Sugeruje też, że z punktu widzenia woli testatora najbezpieczniejsze są testamenty notarialne – taki dokument trudniej podważyć, poza tym ekspert jest w stanie doradzić w razie jakichkolwiek formalnych wątpliwości.

materiał sponsorowany